Niestety obecnie w Polsce przemoc domowa jest zjawiskiem dość powszechnym. Mimo że nadal prym w agresywnym zachowaniu wiodą mężczyźni, to coraz częściej można też usłyszeć o przypadkach, kiedy to kobieta znęca się nad rodziną. Takiej sytuacji nie można bagatelizować i trzeba zacząć działać. I właśnie w takim momencie przyda się niebieska karta. Czym jest ten dokument? Na jakich zasadach działa? Jakie są jej konsekwencje? Kto może ją założyć? O tym można przeczytać poniżej!

Co to jest niebieska karta?

Niebieska karta potocznie nazywana jest dokumentem, ale nie jest to określenie dość precyzyjne. Zgodnie z nowelizacją ustawy z dnia 11.02.2020 roku jest to zbiór wszelkich czynności, które podejmują i realizują funkcjonariusze policji w przypadku podejrzenia przemocy domowej. Według prawa ofiarą jest ta osoba, która została poszkodowana na skutek negatywnego działania innej osoby należącej do rodziny.

Zresztą w związku z narastającym problem przemocy w polskich domach i próbą jej przeciwdziałaniu nie tylko policja może interweniować. Taką możliwość mają też przedstawiciele jednostek organizacyjnych pomocy społecznej. Służby ochrony zdrowia, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych bądź instytucji oświaty.

W 2005 roku uznano, że przemoc w rodzinie jest naruszeniem podstawowych praw człowieka. Natomiast obowiązkiem instytucji publicznych jest zapewnienie obywatelom kraju takiego samego traktowania. Tym sposobem w razie podejrzenia przemocy domowej wyżej wymienione podmioty zobowiązane są przekazywać sobie wzajemnie informacje oraz wspólnie działać. W praktyce oznacza to, że żadna z osób zatrudnionych w jednej z tej instytucji nie może biernie przyglądać się problemowi. Musi poczynić niezbędne kroki, które pozwolą zapewnić bezpieczeństwo potencjalnym ofiarom.

Kto może założyć niebieską kartę i jak przebiega procedura?

Przemoc domowa to bardzo delikatny temat. Osoby dotknięte tym problemem często nie szukają pomocy. Spowodowane jest to zazwyczaj tym, że ofiara jest uzależniona od oprawcy lub zwyczajnie się go obawia. Czasami też powodem takiej reakcji, a raczej jej brakiem jest wstyd i obawa przed tym, co powiedzą osoby z zewnątrz. Niestety w konsekwencji pojawia się jeszcze większe uzależnienie od sprawcy. Oraz mniejsze szanse na uwolnienie się z patowej sytuacji.

Na szczęście nie tylko sama ofiara może założyć niebieską kartę. Procedura jej założenia pozwala na zgłoszenie do niej od osób trzecich, jeśli mają jakiekolwiek podejrzenia, że w danej rodzinie dzieje się coś niedobrego. Do wspomnianych osób trzecich zalicza się również osoby niespokrewnione. Może być to więc nauczycielka dziecka, sąsiadka, czy też listonosz.

Należy jednak wiedzieć, że samo zgłoszenie do odpowiednich organów nie jest jednoznaczne z założeniem karty. Co prawda, policja nie może nie zareagować na tego typu zgłoszenie, ale jest dobry początek. Później następują kolejne etapy.

1. Wypełnienie formularza niebieskiej karty – A. Mogą to zrobić funkcjonariusze policji lub inne upoważnione do tego instytucje. Jednak z reguły robią to policjanci, którzy zostali wezwani do przemocy domowej. Wypełnienie formularza niebieskiej karty w miarę możliwość powinno się odbyć w obecności osoby poszkodowanej. W dokumentacji z interwencji konieczne jest uwzględnienie danych osobowych zarówno ofiary, jak i oprawcy. W następnym kroku osoby sporządzające formularz niebieskiej karty zobowiązane są przekazać go do przewodniczącego zespołu interdyscyplinarnego w czasie nie dłuższym niż 7 dni.
2. Formularz niebieskiej karty – B. Jest to dokument przekazywany ofierze przemocy lub jej opiekunowi (jeśli sytuacja dotyczy dziecka). Jest to formularz, w którym osoba pokrzywdzona może znaleźć definicję praw człowieka i przemocy. Zostały w nim zawarte również możliwe rozwiązania i wskazane miejsca, w których można znaleźć pomoc.
3. Formularz niebieskiej karty – C. Na tym etapie dochodzi do spotkania grupą roboczą lub zespołem interdyscyplinarnym oraz potencjalną ofiarą przemocy. Podczas zebrania przeanalizowana zostanie jej sytuacja rodzinna. Jest to najlepszy moment na to, aby przyznać się do problemów z agresorem. Na spotkaniu opracowany będzie też plan pomocowy. W przypadku gdy ofiara nie zjawi się na zebraniu, to zostanie ono przeprowadzone bez jej udziału.
4. Formularz niebieskiej karty – D powinien zostać wypełniony w obecności oprawcy, ale gdy nie jest to możliwe, to również odbędzie się bez jego udziału.

Ponowne dopuszczenie się przemocy w trakcie prowadzonych czynności skutkuje ponownym wypełnieniem formularza A i ponowne wysłanie go do zespołu interdyscyplinarnego. Wszystkie interwencje i podjęte działania muszą znaleźć się w dokumentacji dotyczącej danej rodziny. Jest ona niezbędna w trakcie postępowania sądowego, policyjnego lub prokuratorskiego. Zresztą przydatna jest również podczas spraw rodzinnych takich jak, chociażby rozwód, ustalenie opieki nad dziećmi, czy podział majątku.

Na czym polega niebieska karta?

Niebieska karta nie jest tylko bezcelową dokumentacją. Jej głównym założeniem jest to, aby udokumentować przemoc i kontynuować pieczę nad daną rodziną. Zgromadzone dokumenty pozwalają na obiektywną ocenę zagrożenia oraz odnotowanie kolejnych aktów przemocy. Niebieska karta stanowi dowód w sprawach karnych i rodzinnych. Osoba, która chce uzyskać rozwód, może powołać się na dokumentację i tym samym wykazać, że nie ma żadnych szans na uratowanie małżeństwa. Natomiast za przemoc domową jako przestępstwo grozi kara od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności.

Niebieska karta a przetwarzanie danych osobowych

Obecnie przetwarzanie danych osobowych wzbudza wiele kontrowersji. Administratorzy danych i inne osoby uczestniczące w procesie zakładania niebieskiej karty bardzo często zastanawiają się, czy zobowiązani są informować osoby poszkodowane lub ofiary o ich przetwarzaniu. Zresztą te same wątpliwości dotyczą osób trzecich, które mogły dokonać zgłoszenia.

Ze względu na etapowość procedury przetwarzanie danych osobowych jest konieczne. Przecież poza policją wgląd do dokumentacji ma, chociażby zespół interdyscyplinarny. Choć sprawa wydaje się skomplikowana, to nie jest nie do wyjaśnienia. Każda osoba zainteresowana ma prawo uzyskać informację o tym:

• Czy zbiór jego danych osobowych istnieje i kto jest ich głównym organem administracji.
• Jaki jest cel przetwarzania danych osobowych.
• Od kiedy są przetwarzane.
• Jakie jest źródło pochodzenia danych osobowych.

Każda osoba może żądać uzupełnienia lub zmiany danych osobowych, zaprzestania ich przetwarzania oraz wniesienia sprzeciwu.